Een herinnering aan Eugene Gendlin door Aaffien de Vries
De manier waarop hij contact maakte, luisterde, je zag en hoorde, humor en licht inbracht, en waarde toekende aan alles wat je zei óf niet zei – dat was heel bijzonder.
Op 1 mei is Eugene Gendlin overleden in zijn woonplaats SpringValley (NY). Hij is 90 jaar geworden.
Gendlins’ werk als grondlegger van Focusing
Gendlin is de grondleger van de ‘filosofie van het Impliciete’ en de praktijk van ‘Focusing’. Voor zijn baanbrekend werk in zowel de filosofie als de psychologie heeft hij vele onderscheidingen gekregen. Met de praktijk van Focusing heeft hij een brug gemaakt tussen theorie en de praktijk van alledag. Focusing is de zelfhulpmethode waarmee iedereen terug in contact kan komen met het innerlijke proces dat we allemaal zijn. Het proces dat zich op een natuurlijke wijze in de richting wil bewegen van een ‘goed en vervullend leven’ maar dat op vele manieren geblokkeerd kan zijn geraakt. Focusing maakt emotionele heling en groei mogelijk, niet alleen in individuen maar ook binnen relaties en in leefgemeenschappen. Het focusproces is een acultureel proces en maakt interculturele uitwisseling mogelijk en vruchtbaar. Het biedt daarmee zicht op een hoopvolle toekomst voor mens en wereld.
Focusing inbedden tussen losheid en structuur
Gendlin was een groot voorstander van het zelf aanleren van focussen en bemoedigde iedereen om het op zijn of haar beurt ook weer door te geven aan anderen. Vanaf de beginjaren (1970) in Chicago heeft het focussen zich verspreid over alle continenten, zowel binnen de professionele setting als in de meer persoonlijke sfeer. Gendlin heeft er altijd voor gewaakt dat focussen vastgelegd zou worden in protocollen. Het innerlijk levend proces is te gecompliceerd (en te rijk) om door wat voor protocol dan ook in banen geleid te kunnen worden. Datzelfde geldt wat Gendlin betreft voor organisaties. Je hebt organisatie nodig om te voorkomen dat het verwaterd maar het is ook een risico, het risico namelijk dat je het verstikt in strikte regels.
Gendlins’ werk als filosoof
Met name zijn werk rond Focusing is bij een breed publiek bekend geworden. Hoewel hij op unieke wijze een verbinding heeft gemaakt met de psychologie was Gendlin toch in eerste en laatste instantie filosoof. Zijn ‘Filosofie van het Impliciete’ waar Focusing in is ingebed heeft hij verwoord in zijn boek ‘A Process Model’. Zelf beschouwde hij echter zijn eerdere boek ‘Experiencing and the Creation of Meaning’ als zijn belangrijkste werk.
De vriendelijkheid en het resultaat van Focusing
Voor mij persoonlijk waren het de vriendelijkheid en het direct voelbare resultaat die mijn belangstelling wekten na een eerste focussessie. Ook heb ik het zo bijzonder gevonden hoe je, zelfs na een hele korte training, al zelf focussend kunt luisteren naar een ander en daar zichtbaar resultaat van hebt. In de loop van de jaren ben ik meer een meer onder de indruk geraakt van het immense potentieel aan ontwikkeling dat Focusing opent.
Ervaring als onderdeel van de filosofie van het impliciete
Met de filosofie waarin de praktijk van Focusing is ingebouwd ging dat anders. Het heeft mij jaren gekost om iets te gaan begrijpen van Gendlin’s filosofische concepten – die geen theoretische concepten blijken te zijn. Ik meende altijd dat Gendlin geen begenadigd schrijver was. Uiteindelijk ontdekte ik echter dat niet hij een slechte schrijver was, maar ík een slechte lezer. De filosofie van het impliciete is niet conceptueel te begrijpen, de ervaring maakt er inherent onderdeel van uit. Denken en voelen zijn door hem op unieke wijze bijeengebracht.
Zijn persoonlijkheid
Gene Gendlin was een bijzondere persoonlijkheid. Ik herinner mij mijn eerste ontmoeting met hem in 1998. Zijn verschijning viel me eerlijk gezegd wel een beetje tegen. Hij was niet een man die bij binnenkomst meteen indruk maakte. Ook niet een man die zich erg druk maakte over decorum. Maar was je eenmaal in contact met hem dan ….ja dan … De manier waarop hij contact maakte, luisterde, je zag en hoorde, humor en licht inbracht, en waarde toekende aan alles wat je zei óf niet zei – dat was heel bijzonder. Het was bijzonder omdat hij daarmee ruimte wist te maken voor wat er verder wilde komen, woorden of tranen of stilte of wat dan ook, in ieder geval iets wat van wezenlijk belang is. Een contact met Gene Gendlin is iets dat de meeste mensen lang bijblijft.
Een laatste contact
In september was ik in de gelegenheid Gene nog eens bezoeken en ik herinner me hoe oud en fragiel hij was geworden. Hij bleek veel vergeten maar af en toe ook heel helder te zijn. In de veronderstelling dat hij dat leuk zou vinden vertelde ik hem dat ik een presentatie had gegeven over ‘Obedience Patterns’ (‘gehoorzaamheidspatronen’). Dit begrip is door hem benoemd en beschreven en blijkt vaak in de weg te staan van het innerlijke levensproces. ‘Ik weet het niet meer’, zie hij toen. Even was het stil, ik wist ook niet zo goed wat nu te zeggen, en toen zei hij: “Maar … ik ben tegen!” De herinnering aan de glinsterende traan in zijn ogen en zijn wuivende hand bij het afscheid ontroert me nog steeds.
Een ode aan zijn werk
Ik voel me dankbaar dat ik kennis heb mogen maken met hem en zijn werk dat mijn leven zo heeft verrijkt. Ik wil dit, vanuit volle overtuiging en met veel plezier verder dragen. Ik ervaar dat als mijn bescheiden bijdrage aan een betere wereld, een wereld waarin iedereen mee mag doen en ieders inbreng van belang is. In mijn laatste blog heb ik een mooie beschrijving opgenomen van zijn leven en werk zoals dat enkele jaren geleden is gemaakt door Erna de Bruijn en Christine Langeveld.
Wie zijn volledige biografie wil lezen kan ik verwijzen naar de In-Memoriam-site die is geopend door het International Focusing Institute. Hier vind je eveneens foto’s, herinneringen en afscheidswoorden van vrienden, bekenden, leerlingen en collega’s. Ook is het mogelijk daar zelf iets te posten. http://www.eugenegendlin.com
Aaffien de Vries